Η υπογονιμότητα, ορίζεται ως η αδυναμία ενός ζευγαριού να επιτύχει σύλληψη και να αποκτήσει τέκνο, έπειτα από τουλάχιστον ένα έτος τακτικών σεξουαλικών επαφών, χωρίς αντισυλληπτική προστασία.
Σύμφωνα με τον ορισμό της υγείας, όπως διατυπώνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), η υπογονιμότητα αποτελεί διαταραχή της υγείας και χρήζει ιατρικής αντιμετώπισης. Η τεκνοποίηση και η δημιουργία οικογένειας αποτελούν αναφαίρετο δικαίωμα κάθε ανθρώπου. Η υπογονιμότητα αποτελεί πρόβλημα του ζευγαριού ως συνόλου κι όχι μόνο της γυναίκας ή του άνδρα μεμονομένα.
Η υπογονιμότητα ενός ζευγαριού, ανάλογα με το αίτιο που την προκαλεί, διακρίνεται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες :
1) Γυναικείος παράγοντας: Ύπαρξη παθολογίας στις σάλπιγγες, ωοθήκες, στο ενδομήτριο, στον τράχηλο ή στον κόλπο και διαταραχές της ωοθυλακιορρηξίας.
2) Ανδρικός παράγοντας: Μη φυσιολογική κατάσταση του σπέρματος (αριθός, κινητικότητα και μορφολογία), φλεγμονές των όρχεων, σοβαρές φλεγμονές του προστάτη, διαταραχές στην εκσπερμάτιση (προβλήματα στύσης, παλίνδρομη εκσπερμάτιση) ή διαταραχές της εναπόθεσης του σπέρματος (επισπαδίας, υποσπαδίας), ανώμαλη λειτουργία των όρχεων ποικίλης αιτιολογίας που οφείλονται στα γονίδια ή τα χρωματοσώματα, κρυψορχία (που δεν χειρουργήθηκε μέχρι το 5ο έτος της ηλικίας), κιρσοκήλη, συστροφή όρχεων, τραυματισμοί και κακώσεις των όρχεων, λήψη διαφόρων τοξικών φαρμάκων, επίδραση ακτινοβολίας στους όρχεις, σπάνιοι όγκοι και βλάβες του κεντρικού νευρικού συστήματος.
3) Άγνωστης αιτιολογίας (αποτελεί το 10-20% του συνόλου των περιπτώσεων κατά τις οποίες, παρά το ότι ο έλεγχος και οι εξετάσεις τόσο του άνδρα όσο και της γυναίκας, είναι απολύτως φυσιολογικές, το ζευγάρι αδυνατεί να αποκτήσει παιδί.
4) Συνδιασμός γυναικείου και ανδρικού παράγοντα παθολογίας
Ορισμένα από τα αίτια που αφορούν τόσο στην γυναίκα όσο και στον άνδρα και ενδεχομένως επηρεάζουν αρνητικά την ικανότητα τεκνοποίησης, είναι:
-Ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος
-Το έντονο μακροχρόνιο στρες
-Η υπερβολική σωματική άσκηση
-Η μεγάλη αδυναμία, οι εξαντλητικές δίαιτες και η κακή διατροφή
-Η κατανάλωση αλκοόλ
-Η χρήση ναρκωτικών ουσιών
-Οι περιβαλλοντικές και επαγγελματικές συνθήκες
-Η συνεχής επαφή με χημικά όπως μόλυβδο
-Η μακροχρόνια λήψη φαρμάκων και κυρίως αντιβιοτικών
Η διερεύνηση ενός ζευγαριού που παρουσιάζει πρόβλημα γονιμότητας απαιτεί μεθοδικό έλεγχο, λόγω της ποικιλίας των καταστάσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε υπογονιμότητα. Αφού γίνει η διερεύνηση μέσω κλινικών εξετάσεων και ελέγχων και δεν υπάρχει το επιθυμητό αποτέλεσμα, τότε το ζευγάρι, με την κατάλληλη συμβουλευτική που προέρχεται από τον γυναικολόγο, προβαίνει σε ειδικές μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας, σπερματέγχυση, εξωσωματική γονιμοποίηση).
